Gevaren bij onweer en bliksem

Over hardlopen. > Trainingsleer.

Word je in het open veld door de bliksem overvallen, dan loop je twee gevaren.

Je bent het hoogste punt in de omgeving en de bliksem treft je direct.

Afbeelding links; directe blikseminslag.

Afbeelding: rechts indirecte blikseminslag.

De bliksem slaat in de boom en de stroom ontlaadt zich straalsgewijs in de aarde. De koe loopt een grotere kans gewond (of gedood) te worden dan de gehurkte vrouw. Het spanningsverschil bij de koe (tussen zijn voor- en achterpoten) is namelijk veel groter dan bij de vrouw. Had de vrouw plat op de grond gelegen in de richting van de boom dan had ook zij een veel grotere stroom door het lichaam gekregen. Indirecte inslag komt echter veel méér voor. De bliksem slaat vlakbij je in en de stroom verspreidt zich straalsgewijs in alle richtingen in de grond. Hierdoor kan een hoge spanning ontstaan tussen je voeten, zelfs als je tot 20 meter van de blikseminslag verwijderd bent! De spanning kan een stroom forceren door je lichaam. Je zult misschien niet worden gedood, maar gedeeltelijke verbranding of tijdelijke verlamming is niet uitgesloten. Dit risico wordt verminderd door uw voeten bij elkaar te houden en het contact met de grond zo klein mogelijk te maken.

Koeien gedood door indirecte blikseminslag. De bliksem sloeg eerst in de boom.

Op veel trainingsaccomodaties staan hoge palen, de kans op indirekte inslag is groot.

Ga op tijd naar binnen, neem geen risico!

Vermijd tijdens onweer vooral de volgende riskante plaatsen:

Onder alleenstaande bomen en speciaal onder de ver uitstekende takken loop je het grootste gevaar tijdens onweer. Deze bomen worden dikwijls door de bliksem getroffen. Het is een fabeltje dat het veilig is onder beuken maar niet onder eiken of wilgen. De bliksem heeft geen voorkeur. Wel is het zo, dat de sporen van een blikseminslag nogal kunnen verschillen. Bij gezonde bomen met een gladde hechte bast (beuken) dringt de bliksemstroom gewoonlijk niet naar binnen. Bij andere bomen (zoals sparren) ziet men echter na blikseminslag duidelijk de sporen zoals versplintering van de bast.

Bosranden met hoge bomen.

Toppen van heuvels of duinen.

Metalen afrasteringen, die de stroom naar u toe kunnen leiden van honderden meters afstand.
Denk aan de lichtmasten op de skeelerbaan!

Het onweer is gevaarlijk dichtbij als de tijd die verloopt tussen bliksem en donder minder is dan 10 seconden (geluid verplaatst zich met een snelheid van ongeveer 300 meter per seconde, dus 10 seconden betekent een afstand van ongeveer 3 km). Probeer vóór het onweer zo dichtbij is, zo snel mogelijk een schuilplaats te vinden in:
· Gebouwen, huizen (liefst met een bliksemafleider-installatie).
· Je auto (waarschijnlijk de veiligste schuilplaats; het metalen frame werkt als de kooi van Faraday. (een metalen behuizing)
· Dichte bossen (houd tenminste drie meter afstand van bomen en laaghangende takken).
Als het onweer zo dichtbij is dat de donder de bliksem volgt in minder dan 3 à 5 seconden en je hebt geen schuilplaats kunnen vinden, dan kun je maar één ding doen:

Hurk met de armen om de benen heengeslagen, en met de voeten bij elkaar om het contact met de grond zo klein mogelijk te maken. (als je dit niet kunt volhouden kun je ook knielen).Ga vooral niet op de grond liggen, omdat door het groter aanrakingsvlak met de grond de kans toeneemt dat een deel van de bliksemstroom door je lichaam vloeit (zoals we zagen kan de bliksemstroom zich na inslag immers in alle richtingen verspreiden).

Hiermee heb ik enkele antwoorden gegeven op de vraag wat je kunt doen tijdens onweer. Enkele antwoorden, omdat zelfs de geleerden niet kunnen voorspellen waar de bliksem wel en niet zal inslaan. De adviezen zullen je veiligheid bij onweer vergroten, maar 100% zeker ben je nooit! De bliksem gedraagt zich daar jammer genoeg te grillig voor. Blijf niet in groepjes bij elkaar staan.

Tip van oud installatieinspekteur Henk van Driel.

Stel de bliksem slaat in op een lantaarnpaal bij je in de straat of op een hoger gelegen gebouw. De stroom zal zich dan verplaatsen via de betonbewapening of via de grond en komt via metalen delen in je woning of via de stroom-gas of watervoorziening je woning binnen. Je apparatuur krijgt een hoge piekspanning te verduren van enkele milliseconden met desastreuze gevolgen. Al je apparatuur is letterlijk naar de bliksem. Je kunt je apparatuur beschermen met zogenaamde overspanningsbeveiliging. Bij de bouwmarkten zijn meervoudige tafelcontactdozen te koop met overspanningsbeveiliging. Bij oude (vooroorlogse) woningen kan de veiligheidsaarding zijn aangesloten op de waterleiding. Ga dus nooit douchen bij onweer! Eigenlijk geldt dat ook voor nieuwe woningen.

Zoals uitgelegd kan de spanning makkelijk doordringen via metalen leidingen.
In veel woningen zijn aardlekschakelaars aangebracht. Een aardlekschakelaar of verschilschakelaar schakelt de stroom uit op het moment je een onder spanning staand onderdeel vastpakt. Voorbeeld: je strijkijzer staat onder spanning omdat er een inwendig defect is. Raak je de metalen behuizing aan dan moet de aardlekschakelaar uitschakelen. Controleer regelmatig de werking door op de testknop te drukken. Bij blikseminslag kunnen aardlekschakelaars reageren en uitschakelen.
De inhoud is gedeeltelijk overgenomen uit een boekwerkje van Winterthur verzekeringen getiteld: leven met bliksem en ervaringen uit mijn carrière als oud elektrotechnisch installatie inspecteur.